Przydomowy schron bez pozwolenia na budowę – nowe przepisy od 2026 r.

Projekt nowelizacji jest częścią szerszego katalogu inwestycji zwolnionych z konieczności uzyskania pozwolenia na budowę. Projekt zwolnienia z obowiązku uzyskania pozwolenia na budowę obejmie przydomowe schrony i kryjówki doraźne. Nowe przepisy mają wejść w życie od 2026 roku i obejmują również inne obiekty.

W obliczu napiętej sytuacji politycznej w Europie oraz rosnącego poczucia zagrożenia coraz więcej osób zaczyna rozważać budowę własnego schronu przydomowego. Dla niektórych jest to sposób przygotowania się na ewentualny konflikt, napad lub rozbój, dla innych – zabezpieczenie przed gwałtownymi zjawiskami pogodowymi, które coraz częściej występują w różnych regionach Polski. Do tej pory realizacja takich inwestycji wiązała się z wieloma skomplikowanymi formalnościami i koniecznością uzyskania licznych zezwoleń.

Obecnie pojawia się realna szansa na uproszczenie tych procedur, co ułatwi prywatnym inwestorom realizację budowli ochronnych. Zmiany w prawie budowlanym są opracowywane przez Ministra Rozwoju i Technologii. Uproszczenie formalności oznacza szybsze podejmowanie decyzji administracyjnych oraz sprawniejszy przebieg całego procesu.

Przydomowe schrony zyskują coraz większą popularność wśród Polaków, którzy chcą zapewnić sobie i swoim bliskim bezpieczeństwo w razie nieprzewidzianych zagrożeń. Wybór odpowiedniego rodzaju schronu zależy przede wszystkim od indywidualnych potrzeb, warunków technicznych działki oraz oczekiwanego poziomu ochrony. Posiadanie schronu daje poczucie kontroli nad własnym bezpieczeństwem i umożliwia przetrwanie bez dostępu do zewnętrznej infrastruktury. Obszernie o schronach pisaliśmy w artykule Twój prywatny azyl: dlaczego schron domowy i bunkry stają się kluczowym elementem bezpieczeństwa w XXI wieku?

Tu chcielibyśmy jedynie zwrócić uwagę na nadchodzące rozwiązania prawne, które mają ułatwić Polkom i Polakom budowę własnych schronów przydomowych. Zatwierdzony projekt nowelizacji Prawa budowlanego wprowadza istotne zmiany dotyczące budowy przydomowych schronów. Dotychczas postawienie takiego obiektu wymagało uzyskania pozwolenia na budowę, co wiązało się z długim oczekiwaniem i skomplikowanymi procedurami urzędowymi.

Często cały proces trwał miesiącami, a nawet drobne błędy formalne dodatkowo go wydłużały. Nowe przepisy mają na celu uproszczenie tych formalności. Co ciekawe, pierwsza wersja projektu powstała już 2 lata temu i została przyjęta przez rząd 29. marca 2023 roku. Dlaczego projekt do dziś nie został uchwalony? Tego nie wiemy, wiemy natomiast, że w tym roku Rządowe Centrum Legislacji powróciło do prac nad projektem i jego zmieniona wersja została przyjęta przez Rząd 10. czerwca 2025 roku.

Na czym polegały zmiany w projekcie ustawy o schronach przydomowych? Oba projekty zakładają uregulowanie budowy budowli ochronnych (schronów i ukryć doraźnych) o powierzchni użytkowej do 35 m², służących ochronie mieszkańców budynków jednorodzinnych na wypadek zagrożeń militarnych lub ekstremalnych zjawisk pogodowych.

Projekt ustawy o zmianie ustawy – Prawo budowlane oraz niektórych innych ustaw o numerze UD427 ogólnie proponował dodanie do katalogu inwestycji na zgłoszenie budowli ochronnych, w tym schronów i ukryć doraźnych, które mogą być wolnostojące lub stanowić część budynku mieszkalnego jednorodzinnego.

W definicji schrony oraz ukrycia doraźne traktowane były jako pomieszczenia przeznaczone do ochrony osób przed skutkami działań zbrojnych, ekstremalnych zjawisk pogodowych, katastrof ekologicznych lub przemysłowych. Znajdują się one całkowicie poniżej poziomu terenu i mają powierzchnię zabudowy do 35 m². Jeżeli interesują Cię szczegóły, więcej informacji możesz znaleźć na stronie Kancelarii Prezesa Rady Ministrów dotyczącej projektów archiwalnych.

Zmieniony projekt ustawy o zmianie ustawy – Prawo budowlane oraz niektórych innych ustaw o numerze UD22 wprowadza bardziej precyzyjne definicje, które wyraźnie rozróżniają rodzaje budowli ochronnych:

1. Przydomowy schron: wolnostojąca budowla ochronna o konstrukcji zamkniętej i hermetycznej, wyposażona w urządzenia filtrowentylacyjne. Ma za zadanie chronić przed skutkami zagrożeń militarnych, ekstremalnych zjawisk pogodowych oraz skażeń.
2. Przydomowe ukrycie doraźne: wolnostojąca budowla ochronna o konstrukcji niehermetycznej, przeznaczona do ochrony przed skutkami zagrożeń militarnych i ekstremalnych zjawisk pogodowych (bez wyraźnej ochrony przed skażeniami).

Istotna zmiana w projekcie UD22: wprowadzono również ułatwienia dotyczące zakupu specjalistycznych urządzeń filtrowentylacyjnych, niezbędnych do budowy przydomowych schronów, poprzez modyfikację odpowiednich przepisów regulujących obrót technologiami wojskowymi i policyjnymi.

Wymagania dotyczące zgłoszenia (UD22): Budowa obu typów obiektów: schronów i ukryć doraźnych, odbywa się na podstawie zgłoszenia, jednak konieczne jest dołączenie dokumentacji technicznej potwierdzającej nośność, stabilność, bezpieczeństwo ludzi i mienia oraz ochronę przeciwpożarową, przygotowanej przez projektanta posiadającego odpowiednie uprawnienia.

Na podstawie analizy projektów i omówień eksperckich da się wskazać również następujące różnice (choć część z nich może być doprecyzowana dopiero w rozporządzeniu wykonawczym):

Projekt ustawy o zmianie ustawy – Prawo budowlane oraz niektórych innych ustaw, zatwierdzony przez Rząd, szczegółowo reguluje kwestie budowy przydomowych schronów oraz przydomowych ukryć doraźnych, jasno określając ich cel. Wprost podkreśla, że uregulowanie tych zagadnień jest kluczowe dla zapewnienia bezpieczeństwa mieszkańcom domów jednorodzinnych.

Poniżej przedstawiamy, jak ostateczny projekt precyzuje budowę tych obiektów oraz ich przeznaczenie:

Projekt jednoznacznie wskazuje, że przydomowe schrony i ukrycia doraźne mają na celu ochronę mieszkańców budynków mieszkalnych jednorodzinnych.

Głównym powodem wprowadzenia tych regulacji jest fakt, że dotychczas nie były one uregulowane prawnie. Konieczność ich uregulowania wynika z rozwijającego się konfliktu zbrojnego na Ukrainie oraz wzrostu częstotliwości ekstremalnych zjawisk pogodowych.

Projekt wprowadza do ustawy – Prawo budowlane definicje obu typów budowli ochronnych (projektowany art. 3), jasno określając ich funkcję ochronną. Jakie parametry powinien mieć schron, a jakie ukrycie doraźne?

Przydomowy schron:

• •  to wolnostojąca budowla ochronna o powierzchni użytkowej nieprzekraczającej 35 m²,
• •  charakteryzuje się konstrukcją zamkniętą i hermetyczną,
• •  wyposażony jest w urządzenia filtrowentylacyjne,
• •  służy do ochrony użytkowników przed skutkami przewidzianych zagrożeń militarnych, ekstremalnych zjawisk pogodowych i skażeń,
• •  usytuowany jest pod ziemią lub częściowo zagłębiony w gruncie.

Ze względu na wysokie wymogi technologiczne budowa przydomowego schronu będzie nieosiągalna dla dużej części zainteresowanych inwestorów. Proponujemy zatem skupić się na drugiej definicji, tj. przydomowym ukryciu doraźnym.

Przydomowe ukrycie doraźne:

• •  to wolnostojąca budowla ochronna o powierzchni użytkowej do 35 m²,
• •  posiada konstrukcję niehermetyczną,
  
• •  przeznaczone jest do ochrony użytkowników przed skutkami przewidzianych zagrożeń militarnych i ekstremalnych zjawisk pogodowych,
  
• •  znajduje się pod ziemią lub jest częściowo zagłębione w gruncie.

Projekt ma na celu uproszczenie i przyspieszenie procesu inwestycyjnego. W związku z tym budowa przydomowych schronów oraz przydomowych ukryć doraźnych będzie możliwa dzięki zwolnieniu z obowiązku uzyskania pozwolenia na budowę.

Realizacja tych obiektów będzie odbywać się na podstawie zgłoszenia. Do katalogu inwestycji realizowanych na zgłoszenie dołączono budowę schronów i ukryć doraźnych wraz z niezbędnymi instalacjami i przyłączami umożliwiającymi ich użytkowanie.

Chociaż budowa nie wymaga pozwolenia, konieczne jest zgłoszenie wraz z dołączeniem dokumentacji technicznej.

Dokumentacja ta powinna obejmować rozwiązania gwarantujące:

•  nośność i stabilność konstrukcji,
•  bezpieczeństwo osób i mienia,
•  ochronę przeciwpożarową.

Zakres oraz szczegóły dokumentacji muszą być dostosowane do specyfiki i charakteru danego obiektu oraz stopnia skomplikowania prac budowlanych, a jej wykonanie należy powierzyć projektantowi posiadającemu odpowiednie uprawnienia budowlane.

Projekt przewiduje również wydanie aktu wykonawczego, który będzie regulował szczegółowe kwestie techniczne:

Wprowadzono przepis (projektowany art. 7a), dający właściwemu ministrowi uprawnienie do wydania rozporządzenia określającego warunki techniczne, jakie muszą spełniać przydomowe schrony i ukrycia doraźne, oraz zasady ich usytuowania.

Dodatkowo, projekt ułatwia zakup specjalistycznych urządzeń filtrowentylacyjnych, niezbędnych do budowy przydomowych schronów, poprzez zmianę odpowiednich przepisów dotyczących działalności gospodarczej w zakresie produkcji i obrotu materiałami wybuchowymi, bronią, amunicją oraz technologiami o przeznaczeniu wojskowym lub policyjnym.

Zgodnie z projektem ustawy schron może, ale nie musi być zlokalizowany pod ziemią (z pewnych względów, nie tylko finansowych, nawet nie powinien, ale o tym w dalszej części artykułu). „Częściowo zagłębiony” natomiast oznacza, że obiekt nie musi znajdować się całkowicie pod ziemią – wystarczy, że jego część konstrukcji jest położona poniżej poziomu terenu.

Przykłady typowych rozwiązań dotyczących budowy schronów:

• •  schron lub ukrycie, którego boczne ściany są obsypane ziemią, natomiast dach wystaje ponad powierzchnię, tu można zastosować pewną analogię do wojskowych magazynów ECM (earth covered magazine),
• •  piwnica lub konstrukcja zagłębiona na przykład na 1–2 metry, z wejściem na poziomie gruntu,
• •  budowla usytuowana w skarpie (jedna ściana na poziomie ziemi, pozostałe części zagłębione),
• •  fundament lub podstawa schronu umieszczona pod ziemią i połączona z jego konstrukcją.

Cel takiego zapisu:

• • Pozwala na budowę obiektów ochronnych tam, gdzie całkowite „wkopanie” pod ziemię jest niemożliwe (np. z powodu wysokiego poziomu wód gruntowych).
• • Zapewnia ochronę lepszą niż konstrukcje całkowicie naziemne, ponieważ ziemia częściowo absorbuje energię fali uderzeniowej oraz pełni funkcję izolacji termicznej i akustycznej.

Innymi słowy, ustawodawca pozostawił pewną elastyczność realizowanych budów – bunkrów lub miejsc doraźnego ukrycia: obiekt może być całkowicie pod ziemią (ale brak przepisów wykonawczych, wymogów technicznych, nie wiadomo ile kosztuje budowa schronu), ale dopuszcza również rozwiązania mieszane – pod warunkiem, że znacząca część konstrukcji jest zagłębiona w gruncie.

W związku z rosnącym zainteresowaniem tematyką zagrożeń i obawą przed konfliktem zbrojnym, na rynku pojawia się coraz więcej firm oferujących podziemne schrony. Prezentują one atrakcyjne wizualizacje wykonane za pomocą edytorów graficznych AI, ukazujące nowoczesne, dobrze wyposażone schrony ukryte pod trawnikiem w ogrodzie. Jednak większość z tych firm nie ma jeszcze doświadczenia w instalacji takich obiektów, a niektóre z nich oferują jako schrony stare, metalowe trafostacje, które zupełnie nie nadają się do tego celu.

Jak głęboko powinien być schron? Wolnostojące schrony, choć często kojarzone z podziemnymi konstrukcjami, nie muszą być całkowicie umieszczone pod ziemią. Istnieje kilka ważnych powodów, dla których takie obiekty nie powinny być całkowicie wkopane pod ziemię. Przede wszystkim, całkowicie podziemne konstrukcje mogą napotkać problemy związane z wilgocią, wysokim poziomem wód gruntowych oraz ryzykiem zalania, co znacząco wpływa na ich trwałość i bezpieczeństwo użytkowników. Inwestorzy posiadający nieruchomości na terenach zagrożonych zalaniem powinni wręcz unikać budowy schronów podziemnych. Nawet jeśli uda się rozwiązać problem wód gruntowych, pojawiają się wyzwania związane z kondensacją wilgoci, różnicami temperatur, wentylacją oraz rekuperacją.

Ponadto dostęp do wolnostojącego, zewnętrznego schronu podziemnego bywa utrudniony, szczególnie w sytuacjach awaryjnych, gdy szybkie opuszczenie obiektu i przedostanie się do schronu jest kluczowe. Tu możemy się posłużyć przykładem z doświadczeń w wojnie w Ukrainie, gdzie alarmy związane z atakami ogłaszane są zazwyczaj w nocy i nad ranem, więc szybkie przedostanie się do takiego schronu szczególnie w niesprzyjających warunkach pogodowych, zwłaszcza w przypadku rodzin z dziećmi, graniczy z cudem.

Kolejnym aspektem jest stabilność konstrukcji. Wolnostojące schrony podziemne muszą być odpowiednio zabezpieczone przed osiadaniem gruntu oraz wpływem sił zewnętrznych. W przeciwnym razie istnieje ryzyko uszkodzeń, które mogą prowadzić do utraty szczelności, a co za tym idzie – zmniejszenia skuteczności ochrony przed zagrożeniami. Budowa schronu częściowo zagłębionego w gruncie, z odpowiednią izolacją i wzmocnieniami, pozwala uniknąć tych problemów, łącząc zalety ochrony ziemnej z łatwiejszym dostępem i lepszą wentylacją.

Wreszcie, schrony wolnostojące, które wystają częściowo ponad powierzchnię terenu, mogą być lepiej ogrzewane, wentylowane i wyposażone w systemy filtrowentylacyjne, co jest kluczowe dla utrzymania odpowiednich, przyjaznych do przebywania wewnątrz schronu warunków. Takie rozwiązanie pozwala również na łatwiejszą kontrolę i konserwację urządzeń technicznych, co w przypadku całkowicie zakopanych schronów jest znacznie trudniejsze.

Podsumowując, chociaż schrony wolnostojące często kojarzone są z podziemnymi bunkrami, ich całkowite usytuowanie pod ziemią niesie ze sobą liczne wyzwania i ryzyka. Dlatego najlepszym rozwiązaniem jest częściowe zagłębienie schronu (np. piwnica w domu), które zapewnia optymalną ochronę, trwałość i funkcjonalność, jednocześnie ułatwiając korzystanie z obiektu w sytuacjach kryzysowych.

Dlaczego? Ponieważ naszym zdaniem wejście w życie tych przepisów nie przyniesie istotnych zmian. Jak wiadomo, diabeł tkwi w szczegółach, a tych w ustawie brakuje. Nie wiadomo, kiedy pojawią się przepisy wykonawcze do tej ustawy, a to może potrwać. Budowa prowizorycznych, zewnętrznych schronów przez osoby prywatne, bez spełnienia określonych wymagań, nie stanowi systemowego rozwiązania, zwłaszcza w warunkach miejskich. Nawet dla osób dysponujących odpowiednią przestrzenią koszty takiej inwestycji będą wysokie, a osiągnięcie efektu skali w krótkim czasie będzie trudne lub wręcz niemożliwe. Znacznie lepszym rozwiązaniem byłoby wprowadzenie odpisu podatkowego na przystosowanie istniejących pomieszczeń do celów bezpiecznego schronienia, pod warunkiem spełnienia i utrzymania określonych kryteriów.

W pierwszej kolejności należałoby czerpać z doświadczeń ukraińskich i spojrzeć na dostępną już infrastrukturę pod kątem jej szybkiego dostosowania do celów obrony cywilnej. W wielu istniejących domach są piwnice, które można wzmocnić przez instalację schronów panelowych (zobacz film o budowie schronu modułowego), a w nowo budowanych budynkach można je wzmocnić konstrukcyjnie stosując pancerne zbrojenia i specjalną mieszankę betonową. (obejrzyj film z realizacji schronu przydomowego). W takiej sytuacji nadal korzystamy z istniejącej infrastruktury w kontekście odwodnień, izolacji fundamentów, a co najważniejsze – ogrzewania i wentylacji.

Już dzisiaj możesz zainwestować we własne bezpieczeństwo instalując drzwi pancerne lub drzwi przeciwwybuchowe do piwnic lub skorzystać z instalacji modułowego schronu w istniejącym pomieszczeniu. Jeżeli dysponujesz przestrzenią, możesz też zakupić wolnostojący kontener przeciwwybuchowy z instalacją do filtrowania powietrza i postawić go na swojej posesji.

Warto również zwrócić uwagę na wielofunkcyjność schronów, które mogą służyć jako miejsca doraźnego schronienia w przypadku różnorodnych zagrożeń – od pożarów, przez napady, kradzieże i rozboje, aż po akty terroru. Interesujące jest to, że projekt ustawy nie uwzględnia tych ostatnich zagrożeń, takich jak napady i rozboje, skupiając się natomiast na ekstremalnych zjawiskach pogodowych. Ponieważ nie znajdujemy się w rejonie występowania trąb powietrznych czy huraganów, a częściej dochodzi u nas do zalewania i podtopień spowodowanych burzami i powodziami, nasuwa się pytanie, jak podziemne schrony miałyby skutecznie chronić przed takimi zdarzeniami?

Przeczytaj też:   Drzwi skarbcowe/pancerne. Optymalna inwestycja?

Przeciwwybuchowe drzwi pancerne do magazynów broni i amunicji

Przed przystąpieniem do budowy warto skonsultować się z doświadczonymi projektantami oraz specjalistami zajmującymi się zabezpieczeniami i budowlami ochronnymi. Pomogą oni dobrać optymalne rozwiązania oraz zadbają o to, aby inwestycja była zgodna z najlepszymi praktykami branżowymi. Schrony są często projektowane z myślą o elastycznym zastosowaniu i mogą być dostosowane do indywidualnych potrzeb ich właścicieli. W ten sposób przydomowy schron stanie się nie tylko bezpiecznym azylem na obecne niepewne czasy, ale także wartościową inwestycją na przyszłość, spełniającą wszelkie wymogi bezpieczeństwa dotyczące ochrony osób i ich mienia, odpowiadającą rzeczywistym potrzebom domowników.

Tylko spełnienie określonych wymagań technicznych zapewni, że schron faktycznie ochroni w sytuacji kryzysowej. Firma Hartmann Tresore Polska, działająca na rynku zabezpieczeń od 23 lat, ma na swoim koncie realizacje w obiektach wojskowych. Nasi eksperci chętnie doradzą w kwestii budowy schronu lub nawet bezpiecznego ukrycia doraźnego w Twoim domu. Rozsądny poziom zabezpieczeń możesz osiągnąć szybko i stosunkowo niewielkim kosztem już dziś. Zapraszamy do kontaktu! Skorzystaj z bezpłatnego i niezobowiązującego doradztwa w tym zakresie. Zadzwoń lub napisz – nasi doradcy odpowiedzą na Twoje pytania.